چالشی برای دقت، شفافیت و اعتماد در نظام ارزیابی پژوهش کشور
سامانه نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (journals.msrt.ir) بهعنوان اصلیترین مرجع اعتبارسنجی و رتبهبندی مجلات علمی کشور، نقشی بنیادین در نظام پژوهش، ارتقای اعضای هیئتعلمی، ارزیابی طرحها و تعیین امتیازات پژوهشی ایفا میکند. این سامانه عملاً مرز میان نشریات دارای اعتبار رسمی و سایر نشریات را مشخص میسازد و تصمیمات دانشگاهها، پژوهشگران و حتی داوران پروژههای ملی بر مبنای دادههای آن اتخاذ میشود.
اما در سنوات اخیر، بررسیهای میدانی و مقایسه دادههای سامانه وزارت علوم با اطلاعات واقعی منتشرشده در وبگاههای نشریات، نشان داده است که در برخی موارد، مغایرتهای قابل توجهی در تاریخ آغاز فعالیت، سال ارزیابی و نوع رتبه اعطایی وجود دارد. این موضوع ضرورت بازنگری در دقت دادهها و مکانیزم کنترل صحت اطلاعات این سامانه را برجسته میکند.
در ادامه به ذکر مواردی از این دست خواهیم پرداخت:
در برخی موارد، نشریاتی دارای رتبه سابق «علمی ـ پژوهشی» اعلام شده اند که صرفا در سال های اخیر حائز رتبه بودهاند؛ این مسئله از نظر منطقی و فنی، نشاندهنده اشتباه یا ناهماهنگی در ثبت دادههاست.
بر اساس «شیوهنامه ارزیابی و رتبهبندی نشریات علمی» مصوب کمیسیون نشریات علمی کشور (۱۳۹۸)، نشریه برای ورود به فرآیند ارزیابی باید حداقل یک سال از تاریخ صدور پروانه انتشار گذشته باشد و در این مدت بهطور منظم منتشر شده باشد تا بتواند وارد فرآیند ارزیابی و کسب رتبه شود. لذا نشریه نمیتواند از همان سال اول انتشار حائز رتبه شود. که در برخی موارد شاهد اطلاعات متفاوتی هستیم
پیامدهای علمی و اداری چنین خطاهایی
۱. اختلال در فرآیند رتبهبندی پژوهشگران:
تصمیمگیری در مورد ارتقای مرتبه اعضای هیئتعلمی، اعطای امتیاز به مقالات و انتخاب محل انتشار بر اساس رتبه رسمی نشریات انجام میشود. خطای اطلاعاتی در سامانه وزارت علوم بهطور مستقیم موجب ارائه امتیازهای نادرست و در نتیجه بیعدالتی در نظام ارزیابی علمی میشود.
۲. کاهش اعتبار نظام علمی کشور:
سامانه وزارت علوم مرجع رسمی و عمومی کشور برای شناسایی نشریات معتبر است. انتشار اطلاعات اشتباه (بهویژه رتبهدهی به نشریات تازهتأسیس یا تاریخهای غیرواقعی) میتواند اعتماد دانشگاهیان، نهادهای بینالمللی و پایگاههای نمایهسازی را نسبت به نظام اعتبارسنجی علمی ایران کاهش دهد.
۳. گمراهی پژوهشگران و دانشجویان:
بسیاری از پژوهشگران جوان، انتخاب نشریه برای چاپ مقاله را بر اساس رتبه اعلامشده در این پرتال انجام میدهند. زمانی که اطلاعات نادرست باشد، نتیجه زحمات ماهها پژوهش ممکن است در مجلهای منتشر شود که بعداً معلوم گردد شرایط واقعی ارزیابی را نداشته است.
ضرورت بازبینی و اصلاح سامانه
با توجه به نقش حیاتی این سامانه در تصمیمات پژوهشی کشور، لازم است وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اقداماتی مشخص برای بازبینی دادهها، تصحیح خطاها و بهروزرسانی اطلاعات نشریات انجام دهد. پیشنهادهای زیر میتواند به بهبود وضعیت کمک کند:
– بازنگری فصلی اطلاعات ثبتشده و تطبیق با وبگاه رسمی نشریات.
– ایجاد سامانه بازخورد برای ناشران و پژوهشگران تا بتوانند مغایرتها را گزارش دهند.
– اعلام عمومی توضیحات درباره رتبههای ویژه یا موقت، بهویژه برای نشریات تازهتأسیس.
– افزایش شفافیت فرآیند ارزیابی، از طریق انتشار مستندات رتبهگیری هر نشریه.
سامانه نشریات علمی وزارت علوم نهتنها یک فهرست اداری از مجلات، بلکه زیرساخت اعتماد علمی کشور است. هرگونه خطا یا ناهماهنگی در دادههای آن، بهصورت مستقیم بر روند اعتبارسنجی پژوهش، تخصیص بودجهها و ارتقای اعضای هیئتعلمی تأثیر میگذارد.
اصلاح و بهروزرسانی دقیق این سامانه، نه یک اقدام فنی ساده، بلکه گامی در جهت صیانت از اعتبار علمی کشور و اعتماد جامعه پژوهشی است.
📝 انتشار مطالب وبلاگ بدون ذکر منبع آن برخلاف رضایت مولفان میباشد
🏷 لینک کوتاه این مطلب: https://blog.impactfactor.ir/?p=157